Pictor in fabula

Nunc ad Zeusidis exemplum : quod Quintilianus imitandum proponit. Ille cum Helenæ pingere simulacrum uellet, muliebris formæ pulchritudine excellens, ut non putauit, omnia, quæ quæreret ad uenustatem, uno in corpore se reperire posse, quare plures uirgines pulchritudine spectabili unum in locum conduxit, ut certius et elegantius lineas duceret : eo quidem modo, si elegantem aliquam uelimus eloquentiæ speciem effingere, non unum aliquem auctorem nobis proponamus, cuius omnes partes, quocunque sint in genere, exprimendas nobis necessario arbitremur. Tuam sententiam non antea sequar, quam hoc dissolueris. Si post exactum illud, et ad tot elegantes formas effictum Zeusidis opus, aliud quisquam muliebre simulacrum pingere uoluisset, an collectum Zeusidis iudicium ex tot uirginum pulchritudine, in lineis ducendis et imitandis sequi tuto non potuisset ? an de integro conducendæ fuissent forma æque præstanti uirgines ? an non facile, qua quiduis parte in corpore muliebri pulchrum et uenustum sit, in Zeusidis exemplo non perplexisset ? an omnia diligenter a Zeuside obseruata et comprehensa, non etiam obseruasset ? Ita in Cicerone, qui ex Græcis oratoribus quicquid ad ornate dicendum pertinet, sedulo et accurate collegit, an omnia artis oratoriæ lineamenta contemplari, obseruare, notare, deligere, et quasi manu tractare comprehendereque difficile sit, aut operosum ? Vilius est et abiectius Zeusidis exemplum, qui unam tantum mulieris formam expressit. Amplior Cicero ad imitationem et copiosior, qui nullum dicendi genus, nullam causæ speciem omnium sit, qua ingeniose et pene diuine non sit usus. Quamobrem non eum solum legendum, sed solum in dicendo imitandum monebo, solum ad uim eloquentiæ exprimendam, et pueris et natu grandioribus proponam, id modo meminerint, uarietati studendum, sicque tegendam et artis et uerborum imitationem, ut nequaquam appareat, sed nobis occulto uiam eleganter scribendi, et sapienter dicendi ostendat. Nempe non ferendus sit Zeusidis imitator, qui Pirrham picturus, eos in senilem uultum colores immittat, qui ad iuuenilem Helenæ faciem sint appositi, tantum uideat, ne quid tortum, ne quid mancum, ne quis mutilum efferat, ne quid a communi membrorum compositione et ordine discrepans, ne quid ridiculum faciat, nec sic Zeusidem imitetur, ut in uitium imitatio dilabatur, non imitantem iuuet. Linearum ductus in Helenæ simulachro sic obseruet, ut in Pirrha pingenda non eos sine mutatione referat, sed ita ad rem suam componat, ut nihil deforme sit, et minus decens. Ciceronem itidem qui sequatur, diligenter caueat, ne, quæ Cicero suo loco amplificabat, præpostere extenuet, aut pressius explicet : quæ deprimit, ne attollat, et latius in similibus diuagetur, ac uim suæ eloquentiæ fundat : denique id semel sit monitus, ne quid inepte, ne quid insulte, ne quid absurde, aut scribat, aut dicat, omnia summo iudicio exequatur.